พฤหัส พหลกุลบุตร หัวหน้าโครงการละครสะท้อนปัญญา กลุ่มมะขามป้อม เล่าถึงโครงการนี้ว่า ประเด็นที่เรารับโจทก์มาก็คือ คัดเลือกเด็กมหาวิทยาลัย ที่สนใจงานละคร มาฝึกฝน โดยกลุ่มมะขามป้อม จะเป็นพี่เลี้ยงในการผลิตละคร จากนั้นนักศึกษาจะนำกลับไปสื่อสาร เพื่อสร้างสุขภาวะทางปัญหา ให้กับชุมชน หรือมหาวิทยาลัย โดยเนื้อหาละครเป็นมุมมองที่เด็กมีต่อสังคม เด็กเป็นคนเขียนบท เป็นมุมมองของเด็กที่มีต่อสังคม ส่วนใหญ่เป็นเรื่อง การสอบ เรื่องครอบครัว รวมถึงเรื่องการเมือง เรื่องเพศ
"สำหรับกลุ่มมะขามป้อม ก็ถือว่าเป็นครั้งแรกที่รับงานชิ้นนี้มาทำ เป็นการนำร่องเพื่อที่จะหาโมเดล ให้ลงตัว และถ้าประสบผลสำเร็จเราจะขยายโครงการออกไปทั่วประเทศ แต่ในเบื้องต้นเราเลือกนิสิต นักศึกษาจาก 3 ภูมิภาค คือ ภาคเหนือ ภาคกลาง และตะวันออก และกรุงเทพฯ รวมทั้งหมด 30 กลุ่ม"
พฤหัส เลาต่อว่า จากที่ได้นำเด็กมาเข้าค่ายละคร มีบางเรื่องที่เปลี่ยนเนื้อหาระหว่างทาง คือเขียนบทเข้ามาตอนแรกเด็กไม่มีความรู้ เราจึงมาขัดเกลามาดูว่าโครงเรื่องอ่อนไปไหม สารที่จะสื่อไปสู่ผู้ชมได้ครบไหม แต่มีบางเรื่องที่พัฒนารายละเอียดต่อยอดไป
ส่วนการประเมินความสำเร็จ เราไม่ได้ดูที่เนื้อเรื่องว่าดีไหม บทละครเด่นไหม แต่เราจะดูกระบวนการทำงาน ความร่วมมือของทีมงานเป็นอย่างไร เพราะละครสุขภาวะทางปัญญา ผู้ผลิตซึ่งเป็นเด็กที่เรียนอยู่ในมหาวิทยาลัย รู้จักการแสดงออกผ่านตัวละคร มีความเข้าใจโลก เข้าใจคนอื่น สามารถทำงานร่วมกัน อาจจะถกเถียงหรือทะเลาะกัน แต่ต้องทำงานร่วมกัน เป็นกระบวนการทางปัญญา กระบวนการผลิต ให้คะแนนถึงครึ่งหนึ่งจากคะแนนเต็ม
ทั้งนี้ บางกลุ่ม ทำเรื่องมาดีมาก แต่เบื้องหลังมีการตบตีกัน อย่างนี้เราก็ให้ผ่านไม่ได้ ขณะที่เนื้อเรื่อง สาระ ก็ต้องใช้ได้ สื่อสารชัดเจน น่าสนใจ คนดูเกิดความคิด เกิดแรงบันดาลใจ อ้นนี้เป็นหน้าที่ของศิลปะอยู่แล้ว
พฤหัส เล่าว่า จากละครที่เสนอเข้ามา เนื้อเรื่องหลากหลายมาก โดยรวมแล้วแนวคิดของเด็กจากการประเมินเนื้อหา ค่อนข้างน่าเป็นห่วงเยาวชนไทยนะ เพราะโลกทัศน์แคบ คิดแต่เรื่องตัวเอง เรื่องแฟน เรื่องโทรศัพท์มือถือ เพราะโดนตีกรอบโดยระบบการศึกษาไทย ไม่ให้เด็กออกไปจากความจริง ที่นอกเหนือไปจากรั้วมหาวิทยาลัย ยังมีเรื่องบ้าน หรือชุมชนรอบบ้าน ถ้าพวกเขากล้าก้าวออกไป เขาจะได้พบในสิ่งที่ไม่เคยเห็น ขณะที่สื่อโทรทัศน์ก็พึ่งไม่ได้ กลายเป็นสื่อที่จำกัดโลกทัศน์ของเด็กไป
ดังนั้น เราอยากขยายกรอบคิดพวกเขาให้มากขึ้น ในเนื้อเรื่องของละคร จะต้องมีตัวเขา มีพ่อ มีแม่ มีครอบครัว มีเพื่อน มีเรื่องในมหาวิทยาลัย มีบ้านที่ขยับออกไปจากรั้วบ้าน ละครเรื่องหนึ่งของเด็กอุตรดิตถ์ เขานำวิจัยชาวบ้าน ซึ่งวิจัยภูมิปัญญาชาวบ้าน โดยเด็กเขาสนใจเรื่องเพลงคล้องช้าง เอาเรื่องมาเป็นประเด็น สื่อให้เห็นวัฒนธรรมดั้งเดิมว่าทำไมเรามีวัฒนธรรมที่ดี แต่เด็กหลงลืมวัฒนธรรมเก่า ไปเห่อวัฒนธรรมใหม่
"บางกลุ่มนำเสนอเรื่องความเครียด เรื่องการเรียน บางกลุ่มเครียดเรื่องการสอบ เรื่องความสับสนในอัตลักษณ์ทางเพศ แต่เมื่อเด็กมาเข้าค่ายละครกับเรา พวกเขาได้เปลี่ยนพฤติกรรม ความเข้าใจที่มีต่อละครซึ่งเดิมผิดทั้งหมด เพราะดูจากละครทีวี คิดเอาว่าละครจะต้องเสแสร้ง อันนี้ต้องแก้ ส่วนบทละคร เนื่องจากเด็กไม่มีแก่นความคิด ต้องสร้างให้เขามีวิวัฒนาการ สามารถเปลี่ยนแปลงไปชัดเจน แค่เป็นภาพที่เราเห็นไม่ได้คาดหมายอะไร ดูจากความเป็นจริง ณ ขณะนั้น"
ส่วนข้อเปรียบเทียบระหว่างเด็กในกรุงเทพฯ ซึ่งจะเห็นทางเลือกเยอะกว่าก็จะมีเนื้อหาที่หลากหลาย แต่จะไม่ลึก เด็กม.บูรพา กรอบของเรื่องนั้นแคบ แต่พอเขาได้รับคำแนะนำ เขารับได้เร็ว และไปต่อได้เร็ว เช่นเดียวกับเด็ก เชียงใหม่
หัวหน้าโครงการฯ ลำดับถึงขั้นตอนให้ฟังว่า โจทก์ที่ให้กับเด็กๆ คือเมื่อได้ละครเรื่องหนึ่งแล้ว ให้แสดงระหว่างเพื่อนในมหาวิทยาลัย และจัดในระดับภูมิภาคเล่นในภาคเดียวกันเพื่อเด็กจะได้แลกเปลี่ยนงานกัน จากนั้นเลือกเอาจาก 30 เรื่อง ที่แข็งแรงในด้านกระบวนการ วิธีการ มาจัดรวมกันเป็นละครยอดเยี่ยม อีกครั้งในส่วนกลาง คำว่ายอดเยี่ยม คือยอดเยี่ยมแบบสมัครเล่นนะ
สำหรับเด็ก มันเป็นโอกาสบางคนที่อยากทำละครมานาน แต่ไม่เคยมีโอกาส สสส. จัดการทุกอย่าง ส่วนคนที่ดูแลเรื่องเนื้อหาคือ รศ.พรรัตน์ ดำรุง อาจารย์จากภาควิชาศิลปะการละคร จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย มี "พี่ตั้ว" เป็นผู้กำกับมะขามป้อม อยู่ในระดับแนวหน้าของประเทศไทย และยังได้รับการยอมรับในระดับเอเชีย จะลงมาคอมเมนต์เด็ก
ขณะที่ "เทรนเนอร์" ต่างก็มีประสบการณ์กำกับการแสดงละครเวทีมาเป็น 10 ปี หลายคนที่ช่วยกันดู มาดูความผิดพลาด ช่วยพาเด็กไปได้ค่อนข้างดี ตรงนี้อยากชี้ให้เด็กเห็นว่าไม่ได้เกิดขึ้นบ่อยๆ ผู้ใหญ่อยากให้เกิดคนรุ่นใหม่ทางการละคร อยากจะสื่อสารประเด็นให้สังคมได้เข้าใจง่ายขึ้น
นอกจากนั้น เด็กเขาได้อยู่กับตัวจริง ปกติเด็กอาจจะไม่รู้จักส่วนนี้ แต่การสอนไม่ได้มุ่งไปสู่อุตสาหกรรมบันเทิง เราต้องการทำให้เขาได้รับศิลปะที่จะเปลี่ยนแปลงตัวเขา สู่ตัวผู้ชม ไม่ได้มีมิติด้านการค้ามาเกี่ยวข้อง
"สถานที่จัดอบรมนั้นสำคัญมากอย่างเช่นที่ จ.เชียงใหม่ จัดที่รีสอร์ท ริมแม่น้ำปิง เพราะทำในห้องประชุมไม่ได้ มันทึบมีแต่ผนัง ตีบตันไอเดีย ดังนั้น หน้าที่ศิลปะ คือทำให้คนหยุดนิ่งๆ แล้วทบทวนชีวิตที่หมุนเร็ว เพราะแค่คิดทบทวนอาจจะเจออะไรมาก ละครเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยให้ผู้ชมหยุดคิดไตร่ตรอง อันนี้ก็ให้เกิดปัญญาได้"
ด้าน "พี่ตั้ว" หลังจากที่ชมการแสดงรอบสุดท้ายของเด็กๆ แล้ว ต่อไปก็คือการคอมเมนต์
พี่ตั้ว บอกว่า จะเห็นว่าวันแรกกับวันสุดท้ายพวกเด็กๆ นั้น ฟอร์มวันหลังเริ่มนิ่ง และลงลึกถึงอารมณ์ของตัวละคร แต่บางกลุ่มก็คือเรื่องสดๆ แค่ความสดของเรื่องมันไม่ได้อยู่เหนือกาลเวลา การคิดเรื่องสดๆ คนดูซ้ำๆ มุขซ้ำๆ แต่ถ้ารักษาความสดได้ คือการรักษาพลังงาน ความตื่นเต้นในรอบแรกให้มาอยู่ในการแสดงรอบสุดท้ายได้นั้นเห็นชัดในเรื่อง "วัด" ระหว่างอารมณ์ของ แม่ กับลูกชาย ต่อไปเป็นหน้าที่ที่ต้องลงไปในรายละเอียด ในฐานะที่เป็นแม่ ต้องไปหาให้เจอว่าทำไมแม่ รู้สึกอย่างนั้น การที่แม่แค้นคำว่า "แกไม่ใช่ผู้ชาย" อาจจะเป็นการหาคำแบบอื่นๆ ได้อีก เราค้นหาตัวละครได้ ต่อไปต้องไปพัฒนาด้านเสียง สร้างคุณภาพในตัวนักแสดง พูดดังฟังชัด อักขระตรง การออกเสียง การควบกล้ำ นั้นสำคัญ
ต่อจากนี้ไป ต้องเด็กต้องแสดงละครของพวกเขา 3 รอบ โดยอยากให้เล่นกับกลุ่มเป้าหมายที่ไม่เหมือนกัน คนดูคนละกลุ่ม กล้าท้าทายตัวเอง รอบแรก อาจจะเริ่มจากคนที่เรารู้จัก เป็นการสร้างขวัญกำลังใจ รอบที่สองให้ไปหาที่ที่คนไม่รู้จักเราเลย แปลกประหลาด ที่ๆ เล่นแล้วมีโอกาสเน่า ไปหาผู้ชมที่ยากจะสนใจเรา เล่นแล้วคนดูเดินหนีไปหมดเลย เล่นกระทั่งคนดูเอาร้องเท้าเขวี้ยง ต้องท้าทายตัวเอง ท้าทายอุปสรรค์ให้ได้ เล่นในโรงพยาบาล จะรู้ว่าเจ๋งจริงไหม อย่าอยู่แต่พื้นที่ปลอดภัยจะไม่โต
"อย่ายืนอยู่กับความสำเร็จ จงรับความทุกข์จากความไม่สำเร็จ" พี่ตั้ว กล่าวทิ้งท้ายให้เด็กๆ ไปเก็บไปคิด
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น